.
در اين دوران كودك بايد مراعات كامل تحسين و پرورش او منظور گردد چنانچه در تعليمات اسلام براى پيدايش يك كودك سعادتمند از آغاز زناشوئى كه زمينه پيدايش او چيده‏ مى‏شود تا آغاز بروز حمل و دوران آبستنى و زايش و شيرخوارگى دستور بسيارى وارد شده است كه البته هر كدام به موقع خود در حسن پيدايش او تأثير بسزائى دارد.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله وسلم): لَيْسَ لِلصَّبِيِّ لَبَنٌ خَيْرٌ مِنْ لَبَنِ أُمِّهِ‏
قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): الرَّضَاعُ وَاحِدٌ وَ عِشْرُونَ شَهْراً فَمَا نَقَصَ فَهُوَ جَوْرٌ عَلَي الصَّبِيِ‏
وَ الْوالِداتُ يُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كامِلَيْنِ لِمَنْ أَرادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضاعَةَ وَ عَلَي الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَ كِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلا وُسْعَها لا تُضَارَّ والِدَةٌ بِوَلَدِها وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَ عَلَي الْوارِثِ مِثْلُ ذلِكَ فَإِنْ أَرادا فِصالا عَنْ تَراضٍ مِنْهُما وَ تَشاوُرٍ فَلا جُناحَ عَلَيْهِما وَ إِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلادَكُمْ فَلا جُناحَ عَلَيْكُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ
- از امام محمد باقر (علیه السلام) و امام جعفر صادق (علیه السلام) نقل شده كه فرمودند: مراد از ضرر نزدن مادر اين است كه نبايد بخاطر ترس از باردار شدن زن و ضرر به كودك شيرخوار مرد از آميزش با زن خوددارى كند و به او ضرر بزند.
(وَ لا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ) يعنى نبايد زن خود را براى ترس از باردار شدن از شوهر منع كند و به اين سبب به شوهر ضرر بزند.

تعبير به” ولدها” و” ولده” نيز براى تشويق پدران و مادران به رعايت حال كودكان شير خوار است، به اضافه نشان مى‏دهد كه نوزاد متعلق به هر دو مى‏باشد، نه مطابق رسوم جاهليت كه فرزند را فقط متعلق به پدر مى‏دانستند و براى مادر هيچ سهمى قائل نبودند.
و بعضى نيز گفته‏اند: منظور از ضرر نزند اين است كه اگر زن مايل است بچه را شير دهد و مانند ديگران اجرت بگيرد در اين صورت نبايد بچه را گرفته و به ديگرى بدهد زیرا مادّه هر انسانى از نطفه متكوّن از پدر و مادر بوده، و او از خون و شير مادر خواهد بود.و از اين لحاظ است كه: توصيه مى‏شود اوّلا- مادرها شير بدهند، زيرا شير آنها از جهت مادّى مناسبتر و مأنوستر بوده، و از جهت روحانى هم به هر صورت بهتر و قابل كنترل كردن است. بنا بر اين در صورتى كه شوهر براى شير دادن زن مانند ديگران به او مزد ميدهد نبايد مادر از شير دادن كودكش خوددارى كند و اگر چنين كارى كرد پدر، زن ديگرى را براى شير دادن كودك خود اختيار مى‏كند و مادر نبايد پدر را از ديدن فرزندش جلوگيرى كند چه اين كار ضرر به پدر خواهد بود.
و ضرر رسيدن به مادر به خاطر طفل: اين است كه او را مجبور كنند به شير دادن و نگهدارى و تربيت بچه با فقدان شرائط و مستعدّ نبودن او در اين برنامه و يا موجود بودن موانع.
و ضرر رسيدن به پدر اين است كه: او را مجبور كنند به انفاق بيشتر و پرداخت مقدارى از مال كه بيرون از توانايى او باشد، و يا اضافه قيودي كه براى او قابل تحمّل نيست.
و به هر صورت بچّه شيرخوار كه سراپا عجز و فقر است، هميشه مورد توجّه و عنايت خداوند متعال بوده، و لازم است پدر و مادر و ديگران كه سرپرست خانواده مى‏شوند، نيازهاى او را بهر نحوى باشد، برطرف كنند.
هنگام بيماري هاي خاص شير ندهيد.
از دو سینه شير دهيد و نگذاريد شير در سینه جمع شود:
- قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه و آله وسلم): جعل الله تعالي ذكره رزقه في ثدي أمه في إحداهما طعامه و في الاخري شرابه حتي إذا رضع آتاه الله في كل يوم بما قدر له فيه من الرزق‏
خداوند متعال روزي كودك را در دو سینه مادر قرار داده، در بخشي از آن آب و در بخش ديگر غذاي او را و از هنگامي كه مادر فرزند را به دنيا مي آورد به تناسب نياز هر روز بچه، روزي متناسب آن روز او را مقدر فرموده است.
- قَالَ الصَّادِقُ (علیه السلام): لا تُرْضِعِيهِ مِنْ ثَدْيٍ وَاحِدٍ وَ أَرْضِعِيهِ مِنْ كِلَيْهِمَا يَكُونُ أَحَدُهُمَا طَعَاماً وَ الاخَرُ شَرَاباً
(اي ام اسحق)، فقط از يك سینه شير مده، بلكه از هر دو سینه شير بده تا بخشي از آن تأمين كننده غذا و بخشي تأمين كننده آب مورد نياز كودك باشد.
در محيط آرام و در حالت آرام شير دهيد.
سینه را از دهان كودك نكشيد، بلكه چانه او را كشيده به طرف پائين تا خودش سینه را رها كند.
بعد از شير دادن كودك را به پهلوي راست بخوابانيد.
در هر بار شير دادن بايد از هر دو سینه استفاده كرد. (در اين صورت علاوه بر بهره مندي طفل از شير با كيفيت بهتر، هر دو سینه تخليه و تحريك لازم براي شير سازي مجدد بيشتر در هر دو سینه ايجاد مي شود.)
كودك پس از تولد بايد در كنار مادر باشد، حتي در رهنمودهاي اسلامي كنار پهلوي چپ مادر توصيه شده است.
-امروزه اصطلاح هم اتاقي براي همين منظور توسط سازمان جهاني بهداشت و يونيسف به كار گرفته مي شود و توصيه مي شود كودك به فاصله نيم ساعت پس از ولادت به سینه مادر گذاشته شود. حتی در کشورهای غربی نیز این قانون رعایت می گردد.
در رهنمودهاي اسلامي چيزي فراتر از هم اتاقي؛ يعني در واقع هم آغوشي مادر و نوزاد مطرح شده است، هم از طريق مكيده شدن سینه مادر به كرات و هم از طريق تماس بدن و حتي استشمام بوي كودك موجب تحريك سيستم شير ساز در بدن و موجب افزايش شير مادر و تضميني براي تداوم شير دهي است.
-شير دادن به هنگام شب پر فايده است. شير دادن در شب از عوامل عمده افزايش سطح ترشح هرمون پرولاكتين و موجبي براي افزايش شير مادر و تداوم شير دهي است.
- مكيده شدن مكرر سینه راز تداوم و فزوني شير مادر است. و در حقيقت هيچ عاملي به اندازه آن نمي تواند تداوم شير دهي و كفايت شير را تأمين كند، لذا در زمان حال عدم توفيق بسياري از مادران در يك شير دهي موفق مربوط به جدا سازي كودكان آنها پس از زايمان و نگهداري نوزادان در اطاق ديگر و عدم مكيده شدن سینه آنها به دفعات و استفاده از شيرها و غذاهاي كمكي كه خود موجبي براي كاهش‏تمايل كودك به مكيدن سینه مادر مي شود و استفاده از وسايل بسيار زيان بخشي مانند سینهك (گول زنك) و شيشه شير و … است.
-در واقع رمز موفقيت مادر در شير دهي عزم او به انجام اين رسالت، به سینه گذاشتن به هنگام نوزاد در كوتاه ترين فاصله پس از زايمان، مكرر به سینه گذاشتن به هنگام تمايل كودك، خود داري از مصرف غذاهاي كمكي بي موقع و اجتناب از به كار گيري شيشه شير و سینهك و پس از همه اين ها داشتن يك شيوه مناسب تغذيه است، زيرا با هر بار مكيده شدن سینه، يك موج عصبي كه از نوك سینه آغاز مي شود پس از رسيدن به هيپوتالاموس از آن جا به غده هيپوفيز مي رود و از تحريك قسمت خلفي هورمون اكسيتوسين ترشح مي گردد و هورمون پرولاكتين موجب شير سازي مي گردد و هورمون اكسيتوسين كه انقباض دهنده است به تخليه شير كمك مي كند.
- هنگام شیر دادن نوزاد را بغل كرده، سر او را بالاتر نگه دارید، توجه كنید كه سینه شما روی بینی نوزاد را نپوشاند و مانع تنفس نوزاد نشود.
- شیرمادر تا شش ماهگی برای رفع نیازهای شیرخوار كافی است و در این دوره به جز آب در مواقع نیاز یا استفاده از قطره‌هایی كه پزشك توصیه می‌كند، هیچ چیز دیگر به كودك ندهید.
- از شیردهی در حالت خوابیده خودداری كنید و حتما نوزاد را در آغوش گرفته و به او شیر دهید.
- خوردن مایعات زیاد توسط مادر و مك زدن سینه مادر بوسیله نوزاد شیر را زیاد می‌كند.
- بیماری‌های رایج مادران و مصرف دارو توسط مادر مانع از شیردادن به نوزاد نمی‌باشد، بجز چند مورد استثنایی كه بایستی توسط پزشك كودكان تجویز شود.
- استفاده از حوله گرم و مرطوب به مدت 10 تا 15‌دقیقه روی سینه و نوك آن و یا حمام كردن یا ماساژ دادن به جاری شدن شیر كمك می‌كند.
- تغذیه با شیر مادر باید مطابق میل و درخواست كودك صورت گیرد.
- هرگز نباید آغوز را دور ریخت، آغوز بهترین و مهم‌ترین قسمت شیر مادر است.

خوردني و نوشيدني کودک
1- خوراندن هر چيز مست کننده به کودک حرام است .
2- خوراندن عين نجاسات به کودک حرام است .
3- احتياط واجب است که آب نجس را به کودک ننوشانند و بقيهء چيزهاي نجس نيز حکمشان مثل حکم آب نجس است .

شيري که سبب محرميت ميشود
با چند شرط, اگر کودکي از زني شير بخورد, موجب محرميت برخي افراد مي شود:
شرايط شيري که سبب محرميت است :
– کودک شير زن زنده را بخورد.
– شير آن زن ازنطفهء حرام نباشد (شير مادري که از زنا حامله شده باشد تأثيري در محرميت ندارد).
– کودک , شير را از سینه ی مادر بمکد. (اگر شير را بدوشند و به او بدهند سبب محروميت نمي شود).
– شير خالص باشد. (با چيزي مخلوط نکرده باشند).
– دو سال کودک تمام نشده باشد. (يعني 24ماه قمري ).
– شير از يک شوهر باشد. (زني که از شير خود کودکي را چند مرتبه شير دهد, بعد شوهر ديگري اختيار کند و از آن شوهر نيز شيردار شود و شير دادن را تکميل کند, اينگونه شير دادن سبب محروميت نمي شود).
– يک شبانه روز يا 15مرتبه شير بخورد, شير بخورد تا سير شود و در بين آن , غذا يا شير زن ديگري را نخورد; که باعث رويش گوشت و محکم شدن استخوان کودک شود.
کودکي که با همهء شرايط گفته شده از دايه شير خورده باشد:
– دايه مادر او,و شوهر دايه که صاحب شير است پدر او مي شود.
– پدر و مادر دايه , و پدر و مادر شوهرش , و نيز پدر بزرگ و مادر بزرگشان , پدر بزرگها و مادر بزرگهاي آن شير خوار مي شوند.
– برادران دايه و شوهرش , دايي و عموي شير خوار بوده , و خواهران آندو, عمه و خاله او مي شوند.
– فرزندان دايه و شوهر نيز برادران و خواهران شير خوار مي شوند.
– نوه هاي دايه و شوهرش , برادر زاده و خواهر زاده هاي شير خوار مي شوند. نوه هاي شير خوار, نوه هاي دايه و شوهرش به شمار مي آيند. افرادي که نام برده شد تنها با کودکي که شير خورده است و فرزندان او در آينده محرم مي شوند نه باخويشاوندان او .

اجرت شيردهي
2- سزاوار است مادر کودک , براي شير دادن فرزند خود مزدي نخواهد; و خوب است که پدر کودک به او مزدبدهد.
3- اگر مادر کودک براي شير دادن فرزندش , مزد بخواهد بايد به او پرداخت شود.
4- در موارد زير مي توان کودک را از مادرش گرفته و براي شير دادن به دايه سپرد:
– دايه , بدون گرفتن دستمزد, او را شير دهد ولي مادر, دستمزد بخواهد.
– مادر کودک دستمزدي بيش از دستمزد دايه بخواهد.
6- اگر کودک مال و ثروتي داشته باشد, مزد شير دهي , از مال خودش پرداخت مي شود.
7- در صورتي که کودک , مال و ثروت نداشته باشد, اجرت شير دهي بر عهدهء پدر است .
8- اگر پدر هم نداشته باشد اجرت شير دهي بر عهدهء کسي است که مخارج کودک بر او واجب است , مثلاً جدپدري .

1- مستحب است که مرد, همسرش را از شيردادن به نوزادان متعدد باز دارد, چون ممکن است با گذشت زمان ,فراموش شود که به چه کساني شير داده و در نتيجه افرادي که با شير خوردن محرم شده اند با هم ازدواج کنند.
2- زني که براي شير دادن کودک انتخاب مي شود, مستحب است خصوصيات زير را دارا باشد:
– مسلمان , عاقل , عفيف و زيبا باشد.
– شيعهء دوازده امامي باشد.
– داراي خصوصيات نيکو باشد.
3- انتخاب چنين زناني براي شير دهي کودک مکروه است :
– زن کم عقل و زشت .
– غير مسلمان .
– غير داوازده امامي .
– بداخلاق .
– زنا زاده .
– زني که شيرش از تولد نوزاد نامشروع به وجود آمده باشد.
– زني که داراي خصوصيات نيکو نيست .
4- استفاده از شير زنان کافر بسيار کراهت دارد.