هر روز بر تعداد قبولي خانمها در بسياري از آزمون ها افزوده مي شود.
اين مساله نمي تواند و نبايد فرصتهاي شيردهي با سینه و مراقبت از کودک به وسيله مادر را محدود کند، به شرطي که مادر بتواند ميان کار و شيردهي خود توازن برقرار کند.
براي ايجاد چنين توازني در درجه اول مادر بايد اعتقاد داشته باشد که شير مادر بهترين غذا براي شيرخوار است و شيردهي او در هر شرايطي بايد ادامه يابد و براي کسب اطلاعات لازم در زمينه راههاي تداوم شيردهي ، دوشيدن و نگهداري شير خود تلاش کند.
در درجه دوم ، توجه خاص و حمايت خانواده بويژه جامعه از ماران شاغل در دوران شيردهي ضروري است تا با ايجاد تغييرات اجتماعي و قانوني لازم ترتيبي اتخاذ شود که جدايي مادر و شيرخوار به حداقل برسد. بدين منظور مادر بايد از مرخصي کافي زايمان ، مرخصي ساعتي شيردهي ، ساعتهاي کار قابل تغيير و انعطاف يا شيفتي. مهدکودک و تسهيلات لازم براي دوشيدن شير در محل کار برخوردار شود.
انتخاب روش مراقبت از شيرخوار تصميم مهمي است که به تفکر و تحقيق درباره نيازهاي شيرخوار، راحتي مادر و هزينه احتمالي احتياج دارد. نگهداري شيرخوار در منزل و مراقبت از او به وسيله فردي ديگر (مادر، خواهر و پرستار) امنيت بيشتري به او مي دهد.
در حالي که همراه بودن شيرخوار با مادر و نگهداري او در مهدکودک نزديک محل کار، امکان تغذيه با شير مادر را فراهم مي سازد.
توصيه مي شود مادر در صورت امکان از مرخصي طولاني تري استفاده کند و يک هفته پيش از بازگشت به سر کار، شيرخوار خود را با فردي که قرار است مراقبت او را به عهده گيرد، آشنا کند تا يکباره با فرد غريبه رو به رو نشود. روش تغذيه شيرخوار بايد به فرد مراقبت کننده آموزش داده شود.

توصيه هاي لازم براي حفظ و تداوم شيردهي مادران شاغل:
1- تغذيه انحصاري با شير مادر بايد برحسب ميل و تقاضاي شيرخوار در تمام مدت مرخصي زايماني ادامه يابد و با اين تصور که زمان رفتن به سر کار نزديک است. نبايد شيرخوار را با بطري و شير مصنوعي آشنا کرد.
2- مدتي پيش از شروع به کار مجدد، پس از هر بار شيردادن بهتر است بقيه شير را دوشيده و با رعايت اصولي که ذکر مي شود در يخچال يا فريزر نگهداري کرد.
3- هر زمان که مادر در منزل حضور دارد، کودک را به مقدار و دفعات بيشتري با شير خود تغذيه کند (شبها، روزهاي تعطيل)
4- هنگامي که از شيرخوار دور است ، اجازه ندهد او را با بطري تغذيه کنند. صبح قبل از خروج از خانه ، کودک را با شير خود تغذيه کند و بقيه شير را بدوشد و در يخچال بگذارد تا براي وعده بعد با قاشق و يا فنجان به او بدهند.
5- تغذيه تکميلي شيرخوار را زودتر از موعد (قبل از 6ماهگي) شروع نکند.
6- غير از هنگامي که در محل کار است ، شيرخوار را ترک نکند و هميشه او را همراه خود داشته باشد و برحسب ميل و تقاضايش با شير مادر تغذيه کند.
7- شير خود را هر 3 ساعت يک بار بدوشد. اين کار براي تداوم شيردهي بسيار مهم است. مي تواند شير دوشيده شده را در محل خنک نگهداري کند و براي تغذيه شيرخوار به منزل بياورد. تخليه سینه ها، توليد شيرمادر را افزايش مي دهد.
8- غذاي مغذي مختصري (بين وعده هاي اصلي) در محل کار مصرف کند.
9- به قدر کافي بخورد و بياشامد.
10- از تجربيات ديگر زنان شاغل که شير مي دهند، استفاده کند.

آمادگي مادر براي دوشيدن شير و تحريک رفلکس جاري شدن شير:
1- دوشيدن شير، هنگامي که مادر آرامش بيشتري دارد. مثلا صبح يا پس از شير دادن به شيرخوار که جريان شير برقرار شده ، مفيدتر است.
2- توصيه مي شود پيش از دوشيدن شير، مادر دستهايش را با آب و صابون بشويد و ظروف مورد نياز براي جمع آوري شير را 20 دقيقه بجوشاند.
3- مادر در محيطي آرام و خلوت يا کنار يکي از نزديکان خود (مادر و خواهر) بنشيند يا اين که عکس کودک را ببيند و يا لباس کودک را ببويد که به جاري شدن شير کمک مي کند.
4- نوشيدن مايعات گرم ، دوش گرفتن يا کمپرس گرم سینه ها مفيد است.
5- مالش دادن پشت مادر، ماساژ دادن سینه ها از بالا به پايين موجب تسريع برقراري جريان شير مي شود.
روش دوشيدن شير
به کمک شست و انگشتان ديگر طوري سینه را تخليه کند که ذخاير شير زير انگشتان قرار گيرد و به نوک سینه صدمه وارد نشود. دوشيدن شير 20-30 دقيقه وقت مي گيرد؛ البته مي شود از شيردوش دستي يا برقي هم براي جمع کردن شير استفاده کرد.
روش ذخيره و نگهداري شير
شير دوشيده شده را مي توان در حرارت اتاق تا 8 ساعت ، در يخچال 24 تا 48 ساعت ، در جا يخي يخچال به مدت 2-3 هفته و در فريزر تا 3 ماه نگهداري کرد.
براي نگهداري شير در فريزر بهتر است از ظروف پلاستيکي (مثل قالب يخ) استفاده کرد و تا سه چهارم حجم ظرف را شير ريخته ، در آن را بسته و در فريزر گذاشت. هنگام مصرف شير دوشيده فريز شده ، هرگز ظرف محتوي شير را نبايد در حرارت اتاق يا روي اجاق ذوب کرد.
بلکه بايد ظرف را زير آب ولرم تکان داد تا کم کم يخ آن باز شود و يا ظرف محتوي شير را در قابلمه اي که مقداري آب دارد قرار داد و قابلمه را گرم کرد. شير ذوب شده بايد طي نيم ساعت مصرف شود هرگز اين شير را نبايد دوباره فريز کرد.
شير دوشيده شده را بهتر است با قاشق ، سرنگ ، قطره چکان و يا فنجان به کودک داد و از شيشه يا بطري استفاده نکرد. چنانچه شيرخوار 6 ماه تمام دارد ممکن است زماني که مادر نيست.
غذاي کمکي شامل فرني ، سوپ ، تخم مرغ به شيرخوار داده شود.

الف – داروهای قلبی و ضد فشار خون:
(digoxin) دیژوکسین در پلاسمای شیر خواران یافت نمی شود حتی اگر مادر آن را به مدت طولانی مصرف نماید.دیورتیک ها را می توان بدون محدودیت در دوران شیردهی مصرف کرد.
ب – بیماری های عفونی و مصرف آنتی بیوتیک ها:
مصرف کلیهآنتی بیوتیک ها (ضد میکروبی، ضد قارچی و حتی ضد ویروسی) در دوران شیردهی مجاز است زیرا مقدار بسیار کمی از این داروها در شیر مادر ترشح می شوند و مدت مصرف آنها هم اصولاً کوتاه مدت و بیشتر از 14- 10 روز نیست. تنها یک استثناء وجود دارد و آنمترونیدازول است که اگر به صورت دوز قوی مصرف شود، باید شیردهی را به مدت 24 ساعت متوقف کرد. سپس شیر را دوشید و بیرون ریخت. ادامه شیردهی بعد از این مدت مانعی ندارد.
ج- تشنج مادر و مصرف داروهای ضد تشنج :
داروهای ضد تشنج و ضد هیجان، کم و بیش در شیر مادر و در نتیجه در پلاسمای شیرخوار یافت می شوند. بنابراین اگر این داروها بعد از آخرین شیردهی در شب مصرف شوند و شیرخوار تا صبح از شیر مادر استفاده نکند، مقدار دارویی که هنگام صبح در شیر مادر یافت می شود، ناچیز و برای شیرخوار بی ضرر است.
دـ- بیهوشی مادر و داروهای مسکن:
داروهای بیهوشی استنشاقی مانع شیردهی نیستند؛ یعنی اگر مادر شیردهی توسط این داروها بیهوش شود، به راحتی می تواند 12 تا 24 ساعت پس از هوش آمدن، به نوزاد خود شیردهد. در مورد بیهوشی برای عمل سزارین، حداکثر 6 ساعت بعد از عمل و به هوش آمدن مادر می توان نوزاد را شیر داد.
مسکن های قوی نظیر کدئین و مرفین را می توان پس از زایمان و اعمال جراحی مصرف نمود و نوزاد را نیز با شیر مادر تغذیه نمود. مسکن های معمولی مانندآسپیرین و استامینوفن با دوزهای معمولی در شیردهی ممنوع نیستند.
داروهایضد سرما خوردگی و ضد احتقانی دستگاه تنفسی فوقانی وآنتی هیستامین ها نیز همین گونه هستند .
ه- داروهای تیروئیدی:
این داروها را به راحتی می توان برای مادر شیرده تجویز نمود (عصاره تیروئید- ال تیروکسین و حتی پروپیل تیوراسیل). فقط برای احتیاط بهتر است هر چند مدت یک بار تست های تیروئیدی را در شیرخوار انجام داد.متی مازول را به مادر شیرده نباید داد.
و- سیگار و عوامل آلوده کننده محیط:
اثرات سوء دود سیگار بر روی شیرخوار برای همگان واضح و روشن است، در نتیجه نیازی به تکرار ندارد. البته بایستی اضافه کرد مادرانی که زیاد سیگار می کشند، موفق به شیردهی خوب و همیشگی نخواهند شد. ظاهراً مواد مضری در سیگار وجود دارد که به مقدار بسیار ناچیزی در شیر ترشح می شوند.
انسولینو هپارین موادی هستند که در شیر مادر ترشح نمی شوند، در نتیجه مصرف آنها در شیردهی مانعی ندارد.
داروهائی که مصرف آن در دوره شیر دهی توسط مادر قدغن است

توصیه علت ممنوعیت نام دارو
شیر مادر باید قطع شود سیکلوفسفامید موجود دراین داروها باعث کم کاری مغز استخوان در نوزاد می شود. مصرف سایر داروهای ضد سرطانی به طور تئوریک ممنوع شده است دارو های ضد سرطانی
به مادر شیرده نباید تجویز کرد باعث کاهش ترشح پرولاکتین و در نتیجه کاهش ترشح شیر مادر می شود بروموکریپتین
شیر مادر باید قطع شود (14- 7 روز) جذب آن توسط تیروئید شیرخوار، ممکن است باعث کم کاری تیروئید شود ید رادیواکتیو
شیر مادر باید قطع شود، مگر آنکه مزایای تغذیه با آن بر ضررهای دارو برتری داشته باشد غلظت آن در شیر مادر کمتر از غلظت سرمی مادر است. لذا غلظت سرمی آن در شیر خوار زیاد خواهد بود لیتیوم
شیر مادر باید قطع شود (بهتر است از پروپیل تیوراسیل استفاده شود) غلظت آن در شیر مادر با سرم او مساوی است و ممکن است باعث کم کاری تیروئید شیرخوار شود متی مازول
شیر مادر یا مصرف دارو قطع شود مقادیر کمی در گلبول های قرمز و سرم شیرخوار یافت شده است ترکیبات طلا

استرس در شرایط بسیار متفاوتی از لحاظ جسمی یا روحی ایجاد می شود. این پدیده ممکن است در اثر اتفاقاتی ناخوشایند، خوشایند و یا تغییر در شرایط زندگی مثل بچه دار شدن به وجود آید. تأثیر استرس بر تولید شیر الزاماً مستقیم نیست، بلکه ممکن است در اثر آن، تداخل بسیار کمی بین رفتار و توجهات مادر و نیازهای کودک ایجاد شود. برای مثال ممکن است مادر به دلیل محدودیت های زمانی یا عدم آگاهی از نیازهای کودکش به میزان کافی به کودک شیر ندهد که باعث گرسنه ماندن و بی قراری کودک و نیز کاهش میزان تولید شیر مادر می شود.
مهم ترین نکته برای ادامه ی
شیردهی بدون مشکل، در نظر گرفتن نیازهای کودک است. ادامه ی شیردهی حتی در شرایط پرتنش نیز ضروری است.
بسیاری از مادران حتی در هنگام مرگ ناگهانی همسر و یا یکی از افراد فامیل موفق به ادامه ی شیردهی شده اند و مادرانی که کودک خود را در دوران شیردهی از دست داده اند به دلیل ادامه ی ترشح شیر دچار مشکلاتی مثل احتقان و التهاب سینه ها شده اند.
علائم
افسردگی و عصبانیت غالباً همراه با کاهش اعتماد به نفس و ناتوانی در سازگاری با دیگران است و قطع شیردهی، بیشتر اوقات به دنبال این مسائل ایجاد می شود. مادرانی که یک مشکل روحی را تجربه می کنند ، برای ادامه ی شیردهی احتیاج به حمایت دارند که این حمایت باید تا زمان از شیر گرفتن کودک ادامه یابد.
شوک، ترس، نگرانی و استرس های مشابه
حتی در مواقعی که جریان شیردهی به خوبی پیش می رود، بروز وقایع خارجی ممکن است سبب تنش شود و تولید شیر را تحت تأثیر قرار دهد. از دست دادن یکی از افراد فامیل به ویژه همسر و یا یکی از فرزندان ، تنش بسیار بزرگی است. مشکلات مالی و زناشویی، مسافرت های کاری یا تغییر محل زندگی و یا بیماری فرزند دیگر ممکن است شرایطی را ایجاد کند که تولید شیر را کاهش دهد. برای مثال مراجعات متعدد به بیمارستان جهت عیادت یا مراقبت از یکی از افراد خانواده یا یکی از نزدیکان و داشتن مسئولیت مراقبت از خانواده، بیش از خودِ استرس سبب اختلال در شیردهی می شود. داروهایی که برای درمان بی خوابی در طی دوره ی سوگواری داده می شود می تواند شیوه مکیدن کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
همچنین ترس و نگرانی دائمی واکنش خروج شیر را متوقف می کند. در مواقعی که تحمل استرس اجتناب ناپذیر است، باید راه حلی برای ادامه ی شیردهی پیدا کرد ؛ از جمله :
- بهتر است مادر با یک نفر در مورد احساساتش صحبت کند.
- افراد خانواده مادر را حمایت کنند.
- لازم است مادر با یک مشاور مناسب ذی صلاح و خبره مانند کارکنان بهداشتی، پزشک، انجمن ترویج تغذیه با شیر مادر و سایر صاحب نظران مشورات کند.
- با پزشک خود در مورد نوع داروی مصرفی (در صورت استفاده) مشورت نماید.
- از مشاور بخواهد که فنون ایجاد آرامش را به او آموزش دهد و او نیز از این روش ها به خوبی استفاده کند.
با برخورداری از این امکانات، مادر از عهده ی شیردهی فرزند خود بر می آید.
استرس های فیزیکی
شیردهی موفق مادرانی که تغذیه ی ناکافی داشته اند نشان می دهد که کیفیت شیردهی تحت تأثیر تغذیه ی نامناسب قرار نمی گیرد. تحقیقات اخیر نشان می دهد، تنها زمانی که مادر دچار سوء تغذیه ی شدید باشد کیفیت شیرش کاهش می یابد، اگر چه ضعف در نتیجه ی تغذیه ی ناکافی ممکن است کودک را تحت تأثیر قرار دهد؛ زیرا وقتی مادر خسته است دفعات کمتری به کودک خود شیر می دهد، از طرف دیگر اگر از سینهک، شیشه و شیر مصنوعی استفاده کند، چون مکیدن سینه و تحریک آن برای تولید شیر کم می شود، میزان تولید و ترشح شیر نیز کاهش می یابد.
کشیدن سیگار
به نظر می رسد که رابطه ی مستقیمی بین
سیگار کشیدن و زود از شیر گرفتن شیرخوار وجود دارد. میزان هورمونی که در بدن سبب تولید شیر می شود (پرولاکتین) در زنانی که سیگار می کشند پایین تر است. در نتیجه سبب کاهش تولید و ذخیره ی شیر می شود. در اثر سیگار کشیدن ماده ای در بدن مادر آزاد می شود (هورمون آدرنالین) که واکنش خروح شیر را تحت تأثیر قرار می دهد؛ هم چنین نیکوتین در شیر ترشح می شود. کودکان زنان سیگاری در هنگام تولد، کم وزن تر هستند و شیوع دردهای قولنجی در آنها بیشتر است. ممکن است دلیل ناراحتی و توجیه کننده ی بی قراری کودک، شیر ناکافی باشد.
مصرف الکل
مصرف الکل می تواند بر روی واکنش خروج شیر مؤثر باشد. بیشتر اوقات خروج شیر در مادران معتاد به الکل، دچار اختلال است. این مادران، کمتر کودک را به سینه می گذارند . کودک نیز بر اثر الکل دچار خواب آلودگی ، استرس و دردهای قولنجی می شود. مادر الکلی که با سینهک و شیشه، کودک خود را تغذیه می کند، برای انجام موفق مسئولیت مادری احتیاج به کمک دارد.
بیماری
بعضی از مادران با وجود بیماری شدید و یا بستری شدن در بیمارستان به خوبی به تغذیه ی کودک با شیر خود می پردازند. اگر مادر بسیار ضعیف باشد یا از لحاظ جسمی در شرایطی نباشد که بتواند کودک خود را بغل کند ( مثلاً پس از عمل جراحی ) ، پرسنل پرستاری باید به وی کمک کنند تا شیرخوار، درست به سینه مادر گذاشته شود. مراقبت از کودک نیز باید بر اساس نوع ، میزان دارو و زمان مصرف آن باشد تا تأثیر دارو بر نوزاد به حداقل برسد. مادری که میزان زیادی خون از دست داده و یا بدنش کم آب باشد، میزان ذخیره ی شیرش کاهش می یابد. اگر مادر و کودک از ادامه شیردهی مطمئن شوند ، بهبودی سریع تر صورت می گیرد.
کارکنان بیمارستان باید روش های معمولی خود را با مادر شیرده و کودک تطبیق دهند. بسیاری از مادران اذعان دارند که در زمان هایی که فرزندشان دچار بیماری خفیفی بوده، به دفعات بیشتر شیردهی احتیاج داشته است.
منبع : دنیای تغذیه
مصرف دارو در شیردهی
اکثر داروهای مصرفی کم و بیش در شیر مادر ترشح می شوند، ولی این مطلب به معنای قطع شیردهی در زمان مصرف دارو نیست، چون مزایای شیر مادر برای کودک آنقدر زیاد است که بهتر است فقط در زمان مصرف چند داروی خاص ( که نام آنها را ذکر خواهیم کرد ) شیردهی را قطع کرد. به ندرت(1-2 درصد) ممکن است سطح دارو در شیر مادر بالاتر از مقدار آن در سرم او باشد، پس امکان مسمومیت دارویی تقریباً غیر ممکن است.

قطع شیردهی به تولید شیر و میزان آن آسیب می‌رساند. همچنین، باعث می‌شود كه چربی موجود در شیر - كه موجب وزن گرفتن كودك و پر انرژی ماندن او در بین فواصل شیردهی می‌شود - به او نرسد.
توجه: اگر تمایل دارید كه شیر شما افزایش یابد، بگذارید كودك در هر وعده كامل از یك سینه تغذیه كند و سپس سینه دیگر را به او بدهید
• كاهش وزن بعد از زايمان بايد تدريجي صورت گيرد تا بر مقدار شير مادر تاثير نگذارد. لازم به ذكر است كه شيردهي خود سبب كاهش تدريجي وزن مادر مي شود، با اين شرط كه مواد مغذي لازم با مصرف مواد غذايي مناسب براي مادر تامين شود. كاهش وزن در دوران شـيردهي بايد بيشـتر متكي بر افزايش تحرك و انجام فعاليت هاي بدني باشد تا كم خوري و محدود كردن رژيم غذايي. وزن گــيري مناسب شيرخوار در طول دوران شيرخوارگي بخصوص 6 ماه اول نشان دهنده كافي بودن مقدار شير مادر مي باشد و مادر با اطمينان از كافي بودن شيرخود مي تواند كمتر از 450 گرم در هفته كاهش وزن داشته باشد.
در صورت تغذيه نادرست و ناكافي در دوران شيردهي، مادر بيش از شيرخوار متضرر مي شود و با عوارضي همچون پوكي استخوان، مشكلات دنداني، كم خوني و ….. مواجه خواهد شد.
فعاليت بدنی:
فعاليت بدنی مناسب برای بهبود وضعيت جسمانی و روانی مادر شيرده مهم است.
اگـر چـه ورزش مـنـظـم و در حد متعادل در زنانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بوده اند مانعی در برابر شيردهی نيست اما گاهي ديده شده پس از فعاليت بدني شديد و ورزش مادر شيرده ، به علت ورود اسيد لاكتيك به شير، طعم تلخ در شير ايجاد مي شود و شيرخوار از خوردن شير امتناع مي كند. در اين مواقع لازم است مادر قبل از شيردادن، سينه خود را بشويد و اگر هنوزشير خوار مايل به شير خوردن نيست مقدار كمي از شير خود را قبل از تغذيه شيرخوار بدوشد و دور بريزد.

قطع شیردهی مادر:
قطع شیردهی به تولید شیر و میزان آن آسیب می‌رساند. همچنین، باعث می‌شود كه چربی موجود در شیر - كه موجب وزن گرفتن كودك و پر انرژی ماندن او در بین فواصل شیردهی می‌شود - به او نرسد.
توجه: اگر تمایل دارید كه شیر شما افزایش یابد، بگذارید كودك در هر وعده كامل از یك سینه تغذیه كند و سپس سینه دیگر را به او بدهید
• كاهش وزن بعد از زايمان بايد تدريجي صورت گيرد تا بر مقدار شير مادر تاثير نگذارد. لازم به ذكر است كه شيردهي خود سبب كاهش تدريجي وزن مادر مي شود، با اين شرط كه مواد مغذي لازم با مصرف مواد غذايي مناسب براي مادر تامين شود. كاهش وزن در دوران شـيردهي بايد بيشـتر متكي بر افزايش تحرك و انجام فعاليت هاي بدني باشد تا كم خوري و محدود كردن رژيم غذايي. وزن گــيري مناسب شيرخوار در طول دوران شيرخوارگي بخصوص 6 ماه اول نشان دهنده كافي بودن مقدار شير مادر مي باشد و مادر با اطمينان از كافي بودن شيرخود مي تواند كمتر از 450 گرم در هفته كاهش وزن داشته باشد.
در صورت تغذيه نادرست و ناكافي در دوران شيردهي، مادر بيش از شيرخوار متضرر مي شود و با عوارضي همچون پوكي استخوان، مشكلات دنداني، كم خوني و ….. مواجه خواهد شد.
فعاليت بدنی:
فعاليت بدنی مناسب برای بهبود وضعيت جسمانی و روانی مادر شيرده مهم است.

اگـر چـه ورزش مـنـظـم و در حد متعادل در زنانی که قبل از بارداری از نظر جسمانی متناسب بوده اند مانعی در برابر شيردهی نيست اما گاهي ديده شده پس از فعاليت بدني شديد و ورزش مادر شيرده ، به علت ورود اسيد لاكتيك به شير، طعم تلخ در شير ايجاد مي شود و شيرخوار از خوردن شير امتناع مي كند. در اين مواقع لازم است مادر قبل از شيردادن، سينه خود را بشويد و اگر هنوزشير خوار مايل به شير خوردن نيست مقدار كمي از شير خود را قبل از تغذيه شيرخوار بدوشد و دور بريزد.
موادی که باعث افزایش شیرمادر می شود
ماءالشعیر:
ماءالشعیر در تولید و افزایش شیرمادر مؤثر است.
رازیـانـه:
رازیانه یکی از شناخته‌شده‌ترین گیاهان در تولید و افزایش شیر مادران می‌باشد. رازیانه‌ حاوی ترکیباتی می‌باشد که می‌توانند سبب تغییرات هورمونی شوند بنابراین این ترکیبات دارویی می‌توانند با تحریک تولید استروژن و پرولاکتین که در تولید شیر مؤثر هستند، سبب افزایش ترشح شیرمادر شوند. رازیانه را می‌توان به صورت خام و یا پخته شده مصرف کرد. همچنین می‌توان آن را بخارپز کرده و یا در کره تفت داد و مصرف نمود.
زردآلـو:
کارشناسان توصیه می‌کنند مادران شیرده برای افزایش شیر خود، زردآلو را در رژیم غذایی روزانه خود وارد کنند؛ زردآلو حاوی ویتامین C و سایر ویتامین‌ها به مقدار زیاد می‌باشد و از طرفی برای نوزاد نیز مفید است.
جـو دوسـر:
جو دو سر یکی از مغذی ترین مواد غذایی می‌باشد که حاوی پروتئین، ویتامین‌ها، مواد معدنی و سایر ترکیباتی است که سبب تغذیه سلول‌های عصبی، و همچنین کمک به سوخت و ساز چربی‌ها در بدن شده و روحیه افراد را نیز بالا می‌برد. بنابراین مصرف جو یکی از راه‌های افزایش شیرمادر می‌باشد. کارشناسان معتقدند جو به سبب داشتن آهن به تولید شیر مادر کمک می‌کند و همچنین حاوی ترکیبات گالاکتوژن (شیرآور) می‌باشد. جو دو سر مانند سایر موادی که حاوی این ماده هستند در رفع افسردگی مؤثر است و از طرفی تعریق بدن را افزایش می‌دهد و ضد اسپاسم نیز می‌باشد.
جـوانه‌هـا:
انواع جوانه‌ها به‌ ویژه جوانه جو در ازدیاد شیرمادر مؤثر بوده و علاوه بر این، سبب افزایش میزان چربی شیرمادر شده و در نتیجه شیرمادر چرب‌ تر و مغذی تر بوده و نوزاد احساس سیری بیشتری می‌کند.
ســیـر:
سیر نیز از جمله موادی است که حاوی ترکیبات شیرافزا می‌باشد.
چربی‌ها و روغن‌ها:
چربی‌های سالم، نقش مهمی در سوخت و ساز سلول‌های بدن و سلول‌های عصبی دارند. نوع چربی که مادر مصرف می‌کند در ترکیبات چربی شیر او تأثیر می‌گذارد، از این‌رو مادران شیرده باید سعی کنند از چربی‌های سالم مانند چربی‌های غیراشباع و اسیدهای چرب امگا-۳ استفاده نمایند و از مصرف چربی‌های ناسالم مانند چربی‌های اشباع و اسیدهای چرب ترانس و روغن‌های جامد خودداری کنند.
دانه‌های کنجد:
دانه‌های کنجد سیاه و درشت در افزایش تولید شیر مؤثر می‌باشند و دانه‌های ریز و کمرنگ کنجد نیز علاوه بر شیرافزا بودن، هضم راحت‌ تری در دستگاه گوارش دارند.
زنـجفیل:
زنجفیل برای راحت سرازیر شدن شیرمادر و روان شدن آن مؤثر است.
غلات و حبوبات:
غلات و حبوبات نیز حاوی مواد شیرافزا می‌باشند. از معروف‌ترین آنها که پر مصرف نیز هست می‌توان برنج، جو و ارزن را نام برد.
از حبوبات نیز می‌‌توان عدس و نخود را نام برد.
مخـمر:
این ماده علاوه بر کمک به تولید و افزایش شیر مادر، حاوی ترکیبات با ارزش مانند ویتامین‌های B و پروتئین بوده که این ترکیبات وارد شیر مادر شده و آن را مغذی می‌کنند. مخمر آبجو همچنین حاوی پروتئین بوده و از میزان بالای فیتواستروژن برخوردار می‌باشد.
نوشیـدنی‌ها:
برخی از نوشیدنی‌ها مانند آب، برخی از دم کرده‌ها و چای‌ها که حاوی لاکتوژن می‌باشند به تولید شیر مادر کمک می‌کنند.
سبزیجات برگ پهن و سبز:
سبزیجات برگ پهن مانند اسفناج، کلم، کاهو و … از جمله مواد غذایی هستند که کارشناسان توصیه می‌کنند آنها را استفاده کنید زیرا مصرف آنها سبب ازدیاد شیرمادر می‌شود و منبع خوبی از انواع مواد معدنی، ویتامین‌ها، آنزیم‌ها و فیتواستروژن‌ها می‌باشند که عمل شیرآوری را تقویت می‌‌کنند.
هویج و چغندر:
این سبزیجات سرشار از بتاکاروتن می‌باشند و از طرفی در تولید شیر، این ماده به مقدار فراوان مورد نیاز می‌باشد. این سبزیجات همچنین حاوی روغن‌های فرار و فیتواستروژن بوده که در تولید شیر مادر موثرند.
انواع مغزها:
از جمله مغزهایی که به تولید شیرمادر کمک می‌کنند، مغز بادام می‌باشد، البته مصرف انواع مغزها به صورت خام بهتر است و از تفت دادن و مصرف مغزهای شور بهتر است اجتناب شود.
زردچوبه:
زردچوبه حاوی ترکیبات شیرآور و شیرافزا بوده و از طرفی می‌تواند در پیشگیری از التهابات مؤثر باشد.
بادام زمینی
قسمت مورد استفاده گیاه دانه‌های آن است که در بازار به صورت خام یا نمک زده و یا بود داده به فروش می‌رسد. این گیاه ضد چسبندگی پلاکت‌ها (که برای رقیق شدن خون موثر است)، ضد اکسیدان، افزایش‌دهنده قوای جنسی، ضد قارچ، مسکن دردهای سینه و شیر افزا می‌باشد. تاکنون عارضه‌ای از بادام زمینی گزارش نشده، ولی ممکن است بعضی افراد نسبت به آن حساسیت داشته باشند.
ریحان
ریحان از خانواده نعناع است. قسمت مورد استفاده گیاه برگ‌های آن است. ریحان جزء گیاهان معطر و دارای خاصیت ضد نفخ برای مادر و کودک می‌باشد. این گیاه نیز شیرافزاست.
رازیانه
با توجه به اینکه دانه‌ها حاوی اسانس معطری می‌باشند. این گیاه خاصیت ضد نفخ دارد که می‌تواند برای مادر و کودک مفید باشد. رازیانه دارای هورمون‌های گیاهی است که از طریق تحریک غدد مترشحه شیر باعث افزایش شیر مادران شیرده می‌شود. میزان مصرف روزانه در حد 5 گرم یا یک قاشق مرباخوری از دانه است. برای تأثیر بیشتر، بهتر است دانه‌ها را پودر کرده و روی غذا ریخته و یا آن را با شیر یا آب مخلوط نمود. همچنین می‌توان آن را با ماست مخلوط و مصرف کرد. مصرف آن در دوران حاملگی توصیه نمی‌شود.
سیاه‌دانه
قسمت مورد استفاده آن از دانه‌ها می‌باشند. سیاه‌دانه نیز از گیاهان معطر است و مصرف خوراکی آن باعث رفع نفخ در مادران شیرده و کودکان می‌شود. همچنین سیاه‌دانه، ضد درد، ضد سرطان، ضد حساسیت، هضم‌کننده غذا، ادرارآور، کاهش‌دهنده پرفشاری خون، کاهش‌دهنده اوره خون، محرک سیستم ایمنی بدن، مقوی معده و شیرافزاست. روزانه مصرف 2 گرم سیاه‌دانه بلامانع است، بهتر است دانه‌ها له شوند تا اثر آن‌ها بیشتر گردد. گرچه عوارض جانبی از سیاه‌دانه گزارش نشده است ولی توصیه می‌گردد این گیاه در دوران بارداری مصرف نشود.
سیب‌زمینی
قسمت مورد استفاده سیب‌زمینی در حقیقت ساقه‌های زیرزمینی متورم شده آن است که حاوی مقدار زیادی نشاسته می‌باشد. مهم‌ترین اثرات سیب‌زمینی شامل اثرات ضد درد، ضد میکرب، تقویت‌کننده قلب، ادرارآور، پایین آورنده پرفشاری خون، خواب‌آور، خلط‌آور، تقویت‌کننده عضلات، اشتهاآور و شیر افزا می‌باشد.